Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı müttefiklerini de tedirgin ediyor. Peki başlayan askeri harekatta Rusya’nın yakın müttefiklerinin tutumu ne olacak? Hangi ülkeler yanında kalacak, hangileri uzak durmaya çalışacak?
Belarus
Belarus, 1990’dan bu yana Rusya’nın en sadık müttefiklerinden biri. Minsk, Ağustos 2020’daki tartışmalı cumhurbaşkanlığı seçiminden sonra Moskova’ya daha da yaklaştı ve Belaruslu birçok muhalifin kaçtığı komşusu Ukrayna’dan ise iyice uzaklaştı. Belarus, Ukrayna çatışmasında Moskova’nın yanında yer alıyor.
Aynı zamanda Belarus’un en önemli ticaret ortağı olan Moskova, sadece ham petrol ve doğal gazda baş tedarikçisi değil. Belarus, 2015 yılında kurulan Avrasya Ekonomik Birliği ve Rusya’nın liderliğindeki askeri ittifak Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü aracılığıyla da Rusya’ya bağlı. Söz konusu askeri ittifaka Ermenistan, Kazakistan ve Kırgızistan da dahil.
Kazakistan
Kazakistan da Putin için Rusya’nın “en yakın stratejik” müttefiklerinden ve ortaklarından biri. Putin bu tanımlamayı Ekim 2015’te kurulan Rus gençlik hareketi “Naşi”toplantısında kullanmıştı. Kazakistan’ın Rusya’ya olan derin bağı, bu yılın başlarında Almatı kentinde hükümet karşıtı gösterilerde de kendini gösterdi. Putin, Kazakistan Devlet Başkanı Kasım Cömert Tokoyev’e destek amacıyla ülkede Rus birliklerini gönderdi.
Kazakistan, Rusya’nın Donetsk ve Luhansk’ı “halk cumhuriyetleri” olarak tanıma kararında ise tarafsız kalmaya çalıştı. Kazakistan Dışişleri Bakanı Muhtar Tileuberdi, “Kazakistan’ın Luhansk ve Donetsk’i tanıyıp tanımayacağı sorusu gündemizde değil. Devletler hukuku ve Birleşmiş Milletler (BM) Şartı’nın temel prensipleri üzerinden hareket ediyoruz” açıklamasını yaptı. Yüzölçümü bakımından dünyanın dokuzuncu büyük ülkesi olan, ayrıca zengin petrol ve doğal gaz kaynaklarına sahip Kazakistan’la ortaklığın jeopolitik ve ekonomik açıdan önemli nedenleri var. Rus enerji şirketi Gazprom’un boru hatlarının önemli bir kısmı Kazakistan’dan geçiyor. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı’nın (OECD) verilerine göre Kazakistan, 2019 yılında Rusya’dan 14 milyar dolar hacminde ithalat yaparak Rusya’yı Çin, Güney Kore, Almanya ve İtalya’nın önünde en önemli ihracatçı ülke haline getirdi.
Çin
Rusya ve Çin, daha Şubat ayı başında Pekin’de gerçekleşen buluşmada Batı’ya karşı omuz omuza verme girişiminde bulundu. Ancak Çin’den gelen açıklamalar şimdi biraz değişmiş görünüyor. BM Güvenlik Konseyi’nin 22 Şubat 2022 tarihinde gerçekleşen olağanüstü Ukrayna oturumunda Çin, müttefiki Rusya’nın yanında yer almadı, aksine herkesi itidalli davranmaya çağırdı.
Moskova ve Pekin arasındaki ilişkilerde farklı bir denge var. Çin, Rusya için daha fazla önem taşıyor. Çin, Rusya’nın dış ticaretinin beşte birini oluştururken Rusya’nın Çin’in dış ticaretindeki payı ise sadece yüzde 2,4. Öte yandan Rusya ile Çin arasındaki ikili ticaret hacmi ise 2021’de yüzde 36 artarak 147 milyar dolara yükseldi. Karşılaştırma yapılacak olursa: Rusya ile AB arasındaki ticaret hacmi ise 2020 yılında 174 milyar euro idi.
Ermenistan
Ermenistan ise çifte bir tutum içinde. Kafkaslar’daki eski Sovyet cumhuriyeti ekonomik olarak Rusya’ya bağımlı ve Kremlin’le yakın bağlarına özen gösteriyor. Ermenistan, Kazakistan gibi Avrasya Ekonomik Birliği ve Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nün de üyesi. Ermenistan’ın enerji ihtiyacının yüzde 80’i Rusya’nın elinde. Alman dış ekonomi portalı GTAI’nın verilerine göre Rusya, Ermenistan’ın hem ithalatı hem de ihracatında ilk sırada yer alıyor.
Ermenistan, 2018 tarihli “Kadife Devrim” olarak adlandırılan protesto gösterilerinden bu yana ise Batı’yla da yakınlaşma çabası içinde. Avrupa Konseyi üyesi olan Ermenistan, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne taraf ve 2017 yılında da Avrupa Birliği ile bir ortaklık anlaşmasına imza attı. Ermenistan da Donetsk ve Luhansk’ın “halk cumhuriyetleri” olarak tanınmasının siyasi gündeminde olmadığını açıkladı.
Macaristan
Moskova’nın AB içinde Macaristan’dan daha yakın olduğu bir müttefiği yok. Macaristan Başbakanı Viktor Orban, Vladimir Putin’in siyasi dostlarından biri.
Orban, Rusya’dan nükleer reaktörler satın aldı, uzayda ortak Macar-Rus araştırma projelerine ilişkin de anlaşmalar yaptı. Avrupa İlaç Ajansı (EMA) tarafından henüz onaylanmamış olan Rus korona aşısı Sputnik de Macaristan’da kullanımda.
Bunun karşılığında Macaristan, Rus gazını indirimli bir fiyattan alıyor. Orban’ın bu desteğe 3 Nisan’da yapılacak genel seçimlerde ihtiyacı olabilir. Zira Macaristan, AB’nin mali yardımlarını kesme tehdidiyle karşı karşıya. Avrupa Adalet Divanı, 16 Şubat tarihli kararında hukuk devletinde eksiklikler olduğu gerekçesiyle AB Komisyonu’nun mali yardımları kesme kararına itiraz eden Macaristan ve Polonya’nın başvurusunu kabul etmemişti.
Ancak Orban ve Putin arasındaki dostluğun bir sınırı olduğu da gözleniyor. Macaristan, Rusya’nın Donetsk ve Luhansk’i tanıma kararının ardından AB’nin Rusya’ya karşı aldığı yaptırım kararlarına onay verdi.
Sırbistan
Sırbistan Devlet BaşkanıAleksandar Vucic, ülkede 3 Nisan’da yapılacak erken seçim kampanyasında Moskova’dan yardım alıyor. Basında çıkan haberlere göre Mayıs ayına kadar Sırbistan doğal gazı Rusya’dan indirimli alacak. Vucic, çok sayıda Sırp gibi Rusya’yı “ağabey” olarak görüyor. İki ülke arasındaki bağın bir göstergesi de Sırbistan’ın ilk Avrupa ülkesi olarak 25 Ekim 2019 tarihinde Avrasya Ekonomik Birliği ile imzaladığı serbest ticaret anlaşması.
Ancak Belgrad da Rusya ile siyasi ve külterel bağlarına rağmen ikili bir yol izliyor. Sırbistan, Rusya’nın Kırım’ı 2014 yılındaki ilhakının ardından Rusya’ya karşı yaptırım uygulanmasını reddetmesine rağmen, Rusya’nın Donetsk ve Luhansk’ı tanıma kararına karşı daha dikkatli bir yol izliyor. Vucic, Moscow Times gazetesine “Avrupa yolundaki Sırbistan, nüfusunun yüzde 85’i Rusya’nın yanında olmasına rağmen Ukrayna’nın da toprak bütünlüğünü destekliyor” açıklamasını yaptı.
Sırbistan, halen Avrupa Birliği tam aday ülkelerden biri. Hükümet bir yandan da Moskova’ya ekonomik bağımlılığını azaltmaya çalışıyor. Bu nedenle Sırbistan’ı Yunan gaz şebekesine bağlayacak yeni bir boru hattı inşa etmeyi planlıyor.
Venezuela
Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro’nun Ukrayna krizinin ortasında 15 Şubat’ta Moskova’ya yaptığı ziyarette de görüldüğü gibi birçok Güney Amerika ülkesinde Putin’e sempati duyuluyor. Ancak Rusya’nın bölgedeki en yakın müttefiği Venezuela. Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro, 19 Şubat’ta yaptığı açıklamada resmi olarak Rusya’ya desteklediğini ilan etmişti.
Moskova ile Caracas arasındaki yakın ilişkiler askeri ve ekonomik işbirliğine dayanıyor. Rusya, 2006’dan bu yana Caracas’a yaklaşık 17 milyar dolar borç vererek Venezuela hükümetini en büyük alacaklılarından biri haline getirdi. Kredinin çoğu da Rus silahlarını satın almak için kullanıldı.
Rusya, Venezuela’daki dünyanın en büyük petrol rezervlerinin kontrolünü de güvence altına almayı hedefliyor. Örneğin Rus Rosneft şirketi, 2017’te yüzde 51 hissesine sahip olduğu Venezuela petrol şirketi PDVSA ile bir ortaklığa imza attı.
Kaynak: Deutsche Welle Türkçe
